Korzystając z okazji, że kilka dni temu obchodziliśmy Dzień Ojca, w czerwcowym odcinku Przeglądu Kobiecego Kina, czyli cyklu, w którym opowiadam o kinie tworzonym przez kobiety, pochylmy się nad postaciami filmowych ojców i nad ich relacjami z dziećmi – ze szczególnym uwzględnieniem córek! Ojcowie utraceni i niespodziewanie odnalezieni po latach, izolujący córki od świata i wyprawiający je w ten świat z ufnością, że sobie poradzą, ojcowie bardzo młodzi i chylący się już ku kresowi życia, dzielący się doświadczeniem i narzucający własną perspektywę, kochający i pełni niedostatków – w tym zestawieniu znajdziecie całą paletę ojcowskich postaci i bardzo różnych filmów, które przyglądają się relacji ojca i córki przez pryzmat kobiecej perspektywy. Jak zwykle mam dla was 10 propozycji – oto filmy o ojcach i córkach, które dla was wybrałam:
Nostalgiczne wspomnienia: Aftersun, reż. Charlotte Wells, 2022
Czasem zostaje się ojcem w młodym wieku – a związek, który do tego doprowadził, nie wytrzymuje próby czasu. W takiej sytuacji jest bohater debiutanckiego filmu szkockiej reżyserki Charlotte Wells, który w wieku 31 lat ma już na koncie nieudane małżeństwo i 11-letnią córkę. Razem z dziewczynką wybiera się na wakacje do Turcji, a my obserwujemy, jak spędzają razem czas – i jak w tych sielskich okolicznościach mężczyzna zmaga się z depresją, usiłując zachować uśmiechniętą twarz dla córki. Patrzymy na to wszystko z perspektywy czasu, oczami dorosłej już dziś dziewczyny, która wspomina swoje ostatnie wakacje z ojcem, teraz rozumiejąc go znacznie lepiej niż wtedy, gdy była dzieckiem. Aftersun to jeden z tych filmów, w których właściwie nic się nie dzieje, towarzyszymy bohaterom w codziennych wakacyjnych chwilach i przyglądamy się ich relacji – a prawdziwe znaczenie i poruszający emocjonalny ładunek nadaje całemu filmowi to, co podskórnie przeczuwamy: głęboka depresja ojca i fakt, że tureckie wakacje prawdopodobnie były jednymi z ich ostatnich wspólnych chwil. Reżyserka nie daje nam definitywnych odpowiedzi, ale zostawia wystarczająco dużo sugestywnych wskazówek, by domyślić się dalszego losu bohatera. Pewna niejednoznaczność filmu zostawia pole do interpretacji i do samodzielnego domyślania się, z jakimi problemami mierzy się mężczyzna – dzięki czemu tak wielu widzów emocjonalnie odnajduje w tym obrazie samych siebie. W głównych rolach Paul Mescal i debiutująca na ekranie Frankie Corio. Film dostępny jest do obejrzenia w ramach abonamentu na platformie MAX oraz do wypożyczenia m.in. na Premiery Canal+ oraz Moje eKino.
Niespodziewany powrót: Georgie ma się dobrze (Scrapper), reż. Charlotte Regan, 2023
Kolejny na liście bardzo młodych ojców bohater filmu Charlotte Regan zjawia się, by wziąć odpowiedzialność za córkę dopiero po latach. Do tej pory 12-letnia dziewczynka nawet nie wiedziała o jego istnieniu. Po śmierci matki pozbawiona bliskiej rodziny mieszka sama, przed opieką społeczną udaje, że ma nieistniejącego wujka, który się nią zajmuje, a żeby opłacić czynsz i kupić jedzenie, kradnie rowery i sprzedaje je na części. Zaradna i rezolutna dziewczynka usiłuje sobie radzić sama niczym postaci u Dickensa i robi dobrą minę do złej gry, mimo że czuje się bardzo osamotniona ze swoją żałobą po matce. Gdy nagle w jej życiu pojawia się nieznany wcześniej ojciec, jest bardzo nieufna. A fakt, że on nie wydaje się specjalnie dorosły ani odpowiedzialny, z jednej strony budzi jej podejrzliwość, ale z drugiej pomaga im z czasem nawiązać nić porozumienia. W tym kameralnym i uroczym filmie reżyserka miesza subtelną komedię z bardzo pojemną emocjonalnie opowieścią o żałobie, dorastaniu do roli rodzica i dwójce ludzi, którzy nawet nie wiedzieli, jak bardzo im siebie nawzajem w życiu brakuje. Ubarwiony artystycznymi zdjęciami i fantazyjnymi wstawkami, w których rzeczywistość miesza się z wyobraźnią dziecka, film Charlotte Regan zabiera nas w dość prostą, ale poruszającą podróż w poszukiwaniu przynależności. W świetnych głównych rolach Harris Dickinson i debiutująca na ekranie Lola Campbell. Film dostępny jest do obejrzenia w ramach abonamentu na platformie Canal+ oraz do wypożyczenia na platformach Millenium Docs Against Gravity, Nowe Horyzonty, Moje eKino i eKino Pod Baranami.
Sami przeciwko światu: Nie zostawiaj śladów (Leave no trace), reż. Debra Granik, 2018
To, że problemy emocjonalne rodziców rzutują na życie dzieci, nie jest chyba dla nikogo zaskoczeniem. Ale bohater tego filmu wynosi ten temat na zupełnie inny poziom. Straumatyzowany weteran wojenny unika ludzi, jak tylko może – żyje z 13-letnią córką w namiocie w środku lasu, przemieszczając się z miejsca na miejsce i szkoląc ją, jak uniknąć wykrycia i złapania. Przez pierwszych kilka minut filmu można by wręcz sądzić, że mamy do czynienia z kinem postapokaliptycznym albo że bohater jest zbiegiem, który zrobił coś strasznego – ale jego nienazwany problem leży zupełnie gdzie indziej. Widzimy, że córka jest przez ojca kochana i zadbana, ale ich styl życia tak bardzo oderwany od społeczeństwa i naturalnych potrzeb dorastającej dziewczyny, każe nam się zastanowić, czy to na pewno jest dla niej najlepsze miejsce do życia. Kiedy ich obozowisko zostaje wykryte, a służby państwowe postanawiają się nimi zaopiekować i dać im dom z prawdziwego zdarzenia, dla dobra dziecka ojciec podejmuje niełatwą próbę dostosowania się do społeczeństwa, ale zdaje się go to przerastać. Rozdarta pomiędzy nowo odkrytym pragnieniem życia między ludźmi a lojalnością wobec ojca i jedynego stylu życia, jaki znała do tej pory, dziewczyna musi znaleźć odpowiednią dla siebie drogę. Ten bardzo subtelny film kryje w sobie bardzo złożoną opowieść o harmonijnej i pełnej miłości relacji ojca z córką, która z czasem wraz dorastaniem dziewczyny nieuchronnie musi się zmienić. A gdzieś w tle pobrzmiewają ważne kwestie społeczne takie jak bezdomność, problemy psychiczne weteranów i świadome wybieranie życia poza sztywnymi ramami społeczeństwa. W świetnie zagranych głównych rolach wystąpili Ben Foster i Thomasin McKenzie. Film dostępny jest do obejrzenia w abonamencie na platformie Viaplay i do wypożyczenia na platformach Prime Video i Apple TV+.
Kompleks Elektry: Ballada o Jacku i Rose (The Ballad of Jack and Rose), reż. Rebecca Miller, 2005
Kiedy ojciec i dorastająca córka żyją samotnie w oddaleniu od świata, niekiedy granice ról w takim rodzinnym układzie mogą się zacierać. Tak jak w tym filmie Rebecki Miller, o którym freudyści na pewno mieliby sporo do powiedzenia. Na skraju małej wyspy w opuszczonej dawnej hipisowskiej komunie ojciec i jego 16-letnia córka od dawna mieszkają we dwójkę, mając niewiele kontaktu ze światem zewnętrznym – za to bardzo bliską relację, w której widzowie mogą się domyślać zalążków emocjonalnego kazirodztwa. Kiedy dziewczyna nieuchronnie przeistacza się w kobietę, ojciec próbuje powstrzymać narastające pomiędzy nimi napięcie, sprowadzając sobie do domu kochankę i jej dwóch synów. Ten nieoczekiwany krok wywraca samotnicze życie dziewczyny do góry nogami i paradoksalnie przyspiesza jej przebudzenie seksualne, gdy zazdrosna o ojca nie tylko mści się na jego kochance, ale i zaczyna wykazywać nadmierne zainteresowanie swoimi nowymi „braćmi”. Wychodzę z założenia, że ten chwilami dość osobliwy film najlepiej jest czytać jak swego rodzaju baśń, w której nie wszystkie wydarzenia i wątki muszą być logiczne, bo tak naprawdę kluczowa jest w niej symbolika i archetypy nałożone na postaci i zdarzenia. Reżyserka zresztą dość obficie czerpie z bardzo czytelnych, osadzonych w dzikości natury symboli związanych z namiętnością, przebudzeniem seksualnym czy grzechem – ale także z bardzo baśniowych tropów takich jak pojawienie się macochy czy ojciec, który odchodzi (w tym przypadku równocześnie do nowego życia z macochą i do śmierci – bo zmaga się z chorobą i dużo czasu już mu nie zostało). Podobnie jak w Nie zostawiaj śladów, tutaj także ojciec latami według własnej wizji tworzył dla córki rzeczywistość i był jej całym światem – ale o ile tam ich relacja była w gruncie rzeczy zdrowa i w naturalny sposób doszła do momentu, w którym dziecko wychodzi spod władzy i wpływu rodzica, tutaj ze względu na przekroczenie pewnych granic emocjonalnych, konflikt między ojcem i córką przyjmuje znacznie bardziej gwałtowne oblicze. Nie jest to raczej film na miły weekendowy seans, ale za sprawą obfitości symboli, jak i psychologicznego pogmatwania, jest w nim sporo ciekawych rzeczy do odpakowania! W głównych rolach Daniel Day-Lewis i Camilla Belle, a na ekranie także między innymi młody Paul Dano. Film dostępny do wypożyczenia na platformie Apple TV+ (w oryginale i bez polskich ani angielskich napisów).
Kontemplacja codzienności: 35 kieliszków rumu (35 rhums), reż. Claire Denis, 2008
Kiedy wychowuje się dziecko samotnie, po wielu latach trudno jest wyobrazić sobie życie bez niego – ale moment rozdzielenia i wypuszczenia go w świat nieuchronnie nadchodzi. Tak jak w tym filmie francuskiej reżyserki, w którym ojciec i córka od lat żyją we dwójkę po śmierci matki. Najpierw on opiekował się dziewczynką, a teraz, gdy ona jest już młodą kobietą, role się odwróciły i to ona opiekuje się ojcem. Mężczyzna wie jednak, że nadszedł moment, kiedy córka powinna zadbać o własne życie i stara się ją do tego zachęcać. Film Claire Denis to jeden z tych obrazów, które stawiają na kontemplację zwyczajnych codziennych chwil – i to z nich widz ma za zadanie wyczytać szczegóły relacji łączącej bohaterów. Nie ma tu wielkich konfliktów, wielopiętrowej fabuły ani rozbudowanych dialogów o uczuciach – jest za to powtarzalna proza życia uchwycona w pojedynczych scenach z codzienności motorniczego paryskiej kolejki, jego studiującej córki i niewielkiego grona przyjaciół rodziny. Nawet ostateczny moment przekształcenia ich relacji i ustanowienia nowego status quo nie ma w sobie wiele z dramatycznych zwrotów akcji, jakie znamy z hollywoodzkiego kina, tutaj to po prostu element naturalnie toczącego się kręgu życia. W głównych rolach Alex Descas i Mati Diop. Aktualnie film nie jest dostępny w streamingu, ale warto go wypatrywać na lokalnych festiwalach!
Walka o dziecko: Sam (I am Sam), reż. Jessie Nelson, 2001
Wiele osób zostaje rodzicami, nie będąc na to w pełni przygotowanymi (bo czy można być na to w pełni gotowym?) – ale bohater tego filmu jest w szczególnej sytuacji: to samotny ojciec z niepełnosprawnością intelektualną, opiekujący się córką, która już w wieku 7 lat pod pewnymi względami zaczyna go intelektualnie i emocjonalnie przerastać. Dla opieki społecznej jest to sygnał, że mężczyzna nie poradzi sobie z dalszym wychowywaniem córki – i mimo tego, że darzy ją ogromną miłością, należałoby dla niej znaleźć rodzinę zastępczą. Tytułowy Sam nie chce się jednak pogodzić z utratą dziecka – i tak rozpoczyna się naznaczona różnymi perypetiami batalia przed sądem rodzinnym, przed którym mężczyznę reprezentuje prawniczka, która sama musi sobie przypomnieć o wartości rodziny i naprawić relację ze swoim dzieckiem. Sam to uroczy i ciepły komediodramat, być może niezbyt skomplikowany, ale za to bardzo skutecznie poruszający emocje widzów. Jego wyraziści bohaterowie przechodzą przemiany, którym kibicujemy, główna postać uwrażliwia nas na potrzeby i wyzwania osób z niepełnosprawnością intelektualną, a gdzieś pomiędzy tym wszystkim reżyserka stawia zupełnie poważne pytania o to, jakie rozwiązania będą najlepsze dla wszystkich zainteresowanych w tak skomplikowanej i wrażliwej sytuacji. W głównych rolach Sean Penn, Michelle Pfeiffer i wówczas siedmioletnia Dakota Fanning. Film nie jest dostępny w streamingu ani na VOD, ale regularnie pojawia się w ramówce na kanale Warner TV.
Ojciec z problemami: Człowiek z bieguna (Infinitely Polar Bear), reż. Maya Forbes, 2014
Pozostańmy na chwilę w temacie ojców, którym trudno jest w pełni odpowiedzialnie sprawować opiekę nad dziećmi – i pochylmy się nad debiutanckim filmem Mayi Forbes o mężczyźnie zmagającym się z chorobą afektywną dwubiegunową, który musi przejąć opiekę nad dwoma córkami, kiedy żona wyjeżdża na studia i do pracy. Ten lekki w tonie, ale bardzo zniuansowany i podchodzący do tematu bez lukrowania film zabiera nas w końcówkę lat 70., do Ameryki, która odczuwa jeszcze skutki niedawnej recesji i w której mimo rewolucji obyczajowej tradycyjne role społeczne mężczyzn i kobiet wciąż trzymają się mocno. W tych warunkach, kiedy zmagający się z chorobą mężczyzna nie jest w stanie utrzymać pracy, to matka dziewczynek musi je opuścić i wziąć na siebie rolę żywicielki rodziny, a ojciec przejąć obowiązki opiekuńcze. A sytuacji nie ułatwia fakt, że bohater dopiero wychodzi z poważnego załamania i nie jest szczególnie dobrze nastawiony do przyjmowania leków. Chaotyczny, nieprzewidywalny ojciec ściera się z dziewczynkami, które do pewnego stopnia muszą szybciej dorosnąć – ale pomimo całego tego powikłania ich relacji, czuć w niej miłość i wzajemną troskę. W rękach kogoś, kto nie zna tematu zbyt dogłębnie, Człowiek z bieguna mógłby się stać naiwną bajką, ale reżyserka doskonale wie, o czym opowiada, i sporo czerpie z własnych doświadczeń wychowywania się pod okiem dotkniętego dwubiegunówką ojca. Autentyczności dodaje temu słodko-gorzkiemu komediodramatowi także sposób prowadzenia kamery z ręki – chwilami mamy wrażenie, jakbyśmy oglądali nagrania z rodzinnego archiwum albo sami byli w środku sytuacji z kamerą. W tym naprawdę udanym debiucie wystąpili Mark Ruffalo, Zoe Seldana, Imogene Wolodarsky i Ashley Aufderheide. Film dostępny jest do wypożyczenia na platformie Prime Video.
Rodzinne buddy movie: Na lodzie (On the rocks), reż. Sophia Coppola, 2020
Jak ojciec może wspierać swoją dorosłą córkę? Czasem pomagając jej śledzić męża, którego ta podejrzewa o zdradę… W tym przyjemnym, kameralnym filmie od studia A24 Sophia Coppola ponownie spotyka się na planie z Billem Murrayem, by dać nam opowieść o mężczyźnie podejmującym niezręczne próby odbudowania relacji z dorosłą córką (w tej roli Rashida Jones). Większy niż życie playboy ochoczo wygłaszający seksistowskie teorie sam ma sporo na sumieniu, kiedy więc jego córka zaczyna się niepokoić podejrzanym zachowaniem męża, ojciec samozwańczo ustawia się w roli znawcy męskich instynktów i wciąga ją w śledztwo mające przyłapać zięcia na gorącym uczynku. Już po samym stylu bycia bohatera widzimy, że prawdopodobnie nie był wzorem rodzicielstwa, ale teraz, kiedy ma szansę wykazać się na polu swojej naturalnej „ekspertyzy”, wykorzystuje sytuację, by na swój pokręcony sposób okazać córce wsparcie i spędzić z nią więcej czasu. Jeśli to brzmi jak materiał na szaloną komedię, nie dajcie się zwieść – znajdziecie tu humor, ale dość nieoczywisty, wynikający gdzieś ze skrzyżowania wrażliwości Murraya i Coppoli. Reżyserka oferuje nam tutaj nietypowy buddy movie, w którym ojciec i córka łączą siły, próbując rozwikłać zagadkę ewentualnej zdrady – i przy okazji ponownie zbliżają się do siebie. Film dostępny jest do obejrzenia w ramach abonamentu na platformie Apple TV+.
Król niezręczności: Toni Erdmann, reż. Maren Ade, 2016
Kino najwyraźniej lubi sięgać po temat ojców, którzy próbują zbliżyć się emocjonalnie do swoich dorosłych dzieci na różne niekonwencjonalne sposoby… W tym zestawieniu temat ten powraca w filmie Maren Ade, który był niemieckim kandydatem do Oscara w 2017 roku i przedstawił światowej publiczności Sandrę Hüller – tę samą, która zrobiła taką furorę w obecnym sezonie. Robiąca korporacyjną karierę za granicą młoda kobieta pewnego dnia przeżywa szok, kiedy jej ojciec, niepoprawny żartowniś z dość niezrozumiałym poczuciem humoru, nachodzi ją w pracy i zaczyna się wkręcać w jej zawodowe środowisko, udając ekscentrycznego biznesmena. Traktująca swoją pracę bardzo poważnie kobieta jest przerażona i bezradnie obserwuje, jak ojciec stawia ją w coraz bardziej niezręcznych sytuacjach, narażając jej karierę i relacje ze współpracownikami. Ten bardzo burzliwy czas w towarzystwie ojca uświadamia jej jednak, że pod warstwą chłodnego profesjonalizmu i ambicji pogrzebała swój własny pierwiastek nieokiełznania i humoru – a to pomaga spojrzeć na ojca bardziej wyrozumiałym okiem. W zależności od aktualnego nastroju widza i jego poziomu lęków społecznych ten film można oglądać zarówno jako komedię z dość specyficznym humorem, melancholijny rodzinny dramat, jak i niemal thriller – i we wszystkich przypadkach będzie to bardzo ciekawy seans! Poza świetną Hüller na ekranie także Peter Simonischek. Film dostępny jest do obejrzenia w abonamencie na platformie MEGOGO.
Odchodzący rodzic: Rodzina Savage (The Savages), reż. Tamara Jenkins, 2007
Opieka nad zbliżającą się do śmierci bliską osobą z demencją jest prawdziwym wyzwaniem – ale może być emocjonalnie jeszcze bardziej pogmatwana, gdy do tej pory relacja z takim rodzicem była trudna albo niemal całkowicie ustała. Z taką sytuacją mierzą się bohaterka tego filmu i jej brat – kiedy ojciec, który w dzieciństwie ich zaniedbywał, staje się niesamodzielny, stają przed decyzją, w jaki sposób zapewnić mu odpowiednią opiekę. Film Tamary Jenkins to połączenie rodzinnego dramatu z dość mroczną i nieoczywistą komedią o pogubionych ludziach – trudna relacja pomiędzy dorosłymi już dziećmi i ojcem potrzebującym pomocy jest tu trochę przykryta inteligenckim humorem i scenami, które przy całej swojej powadze budzą uśmiech zrozumienia. Ale między wierszami widzimy, jak wiele emocji kłębi się w bohaterce trawionej poczuciem winy, które kobieta próbuje zagłuszyć działaniem i graniem opiekuńczej córki, ale i jednocześnie przetwarza swoje bolesne dzieciństwo i relację z ojcem na sztukę teatralną. Niewiele mamy wglądu w postać ojca z czasów, zanim dopadła go choroba, ale czujemy, że nad tym układem rodzinnym unosi się cień dawnych zaniedbań i co najmniej psychicznej przemocy – a każde z dzieci zostało tymi doświadczeniami naznaczone na resztę życia i do dzisiaj na swój sposób zmaga się z konsekwencjami. W takich warunkach bohaterka musi się zmierzyć z chorobą i odchodzeniem bliskiej osoby, ale też z samą sobą i permanentnym stanem życiowego kryzysu, w którym utknęła. W głównych rolach Laura Linney, Philip Seymour Hoffman i Philip Bosco. Film dostępny jest do wypożyczenia na platformie Prime Video. (Nie mylić z akcyjniakiem z 2012 roku pod podobnym tytułem!).
Bierzcie i oglądajcie te poruszające filmy o ojcach i córkach – i razem ze mną poznawajcie twórczość ciekawych reżyserek! Przegląd Kobiecego Kina powróci w przyszłym miesiącu – zostańcie ze mną, a jeśli nie chcecie przegapić kolejnego odcinka, zaobserwujcie mnie na Instagramie albo Facebooku. Wszystkie poprzednie odcinki PKK, a wśród nich między innymi musicale, kino zemsty oraz opowieści o matkach i córkach, znajdziecie pod tym linkiem.
Informacje o dostępie do wyżej wymienionych filmów na wskazanych platformach są aktualne na dzień: 30 czerwca 2024 r.
Przegląd Kobiecego Kina powstaje dzięki wsparciu Czytelniczek i Czytelników – pomóż mi w tworzeniu kolejnych odcinków, dorzucając parę groszy do budżetu na wypożyczanie filmów! Niezobowiązującej, jednorazowej wpłaty możesz dokonać, stawiając mi wirtualną kawę na platformie buycoffee.to:
