Myśląc o ewolucji człowieka, zazwyczaj w pierwszej chwili skupiamy się na fizycznych zmianach, które pozwoliły naszym dalekim przodkom zejść z drzew i zawojować cały świat – o poruszaniu się na dwóch nogach, zwiększającej się masie mózgu… A przecież by ten podbój świata stał się możliwy, także i w psychice człowieka musiały zajść ogromne zmiany. Ewolucja zdecydowała nie tylko o tym, jak się dziś poruszamy i jak wyglądamy, ale i krok po kroku przekształcała ludzką psychikę – zmieniając zwierzęta żyjące wyłącznie tym, co tu i teraz, w myślące, planujące i przewidujące przyszłość istoty zdolne do wytworzenia skomplikowanej cywilizacji. O tym, jakie fascynujące zmiany musiały zajść w naszej psychice, by przejść od życia w koronach drzew do budowy wielkich miast, przeczytamy w książce Jak wyszliśmy na ludzi. Dlaczego potrzebujemy siebie nawzajem i co sprawia nam przyjemność Williama von Hippela.
Wnioskowanie o tym, jak myśleli i postrzegali świat nasi prehistoryczni przodkowie, przypomina trochę skrzyżowanie powieści detektywistycznej z fantastyką – umysł nie pozostawia po sobie fizycznych śladów, które można by odkopać i zbadać. O ile jesteśmy w stanie prześledzić, jak zmieniały się kości czy wielkość czaszki kolejnych przedstawicieli rodzaju ludzkiego, o tym, co działo się w ich głowach, emocjach i społecznościach, możemy tylko wnioskować na podstawie nielicznych poszlak: zaostrzonych kamieni, prymitywnych narzędzi, specyficznych uszkodzeń kości… Posiłkujemy się tym, co wiemy o przyrodzie danego obszaru, próbujemy dokonywać porównań z zachowaniami z jednej strony naszych małpich kuzynów, a z drugiej ostatnich współczesnych społeczności koczowników i łowców-zbieraczy. A potem w oparciu o te strzępki informacji snujemy fascynujące, napędzane naszą imponującą wyobraźnią historie o rozwoju człowieka i jego drodze do panowania nad światem.
Jak wyszliśmy na ludzi to książka, która stawia przed sobą trudne zadanie – próbuje zidentyfikować i prześledzić najważniejsze punkty zwrotne w rozwoju ludzkiego umysłu i świadomości oraz stara się powiązać te jakościowe skoki inteligencji ze zmianami trybu życia. Co zdecydowało o tym, że nasi przodkowie zeszli z drzew, i jakich umysłowych zdolności wymagało od nich przetrwanie na sawannie w ciągłym zagrożeniu ze strony drapieżników? Czy nasza inteligencja ewoluowała, by sprawniej manipulować narzędziami, czy może po to, by lepiej dogadywać się z członkami grupy? Jak świadomość przyszłych potrzeb i planowanie pozwoliły na wynalezienie rolnictwa? I co wynalezienie rolnictwa ma wspólnego ze współczesnymi nierównościami społecznymi? Echa tych dawnych zmian w myśleniu pobrzmiewają także dziś w naszych głowach – niektóre z atawistycznych lęków, instynktów i potrzeb wciąż są pożyteczne, a inne stały się dość kłopotliwe…
Znamy punkt wyjścia i efekt końcowy – i na tej podstawie specjalizujący się w psychologii ewolucyjnej William von Hippel próbuje odtworzyć kolejne ewolucyjne zmiany w funkcjonowaniu psychiki człowieka. Posiłkuje się przy tym wieloma niezwykle pomysłowymi badaniami i eksperymentami – Jak wyszliśmy na ludzi to nie tylko opowieść o spektakularnych zmianach w ludzkim umyśle, ale też między wierszami o dość spektakularnej kreatywności naukowców zajmujących się tą dziedziną.
Jak wyszliśmy na ludzi to książka nie tylko o przeszłości człowieka – ale także o tym, dlaczego dziś jesteśmy tacy, a nie inni. Wyjaśniając przeszłość, von Hippel odwołuje się też do teraźniejszości, pokazując między innymi, jak pradawne instynkty wpływają dziś na style zarządzania w korporacjach i sposoby rządzenia państwami, jak wraz ze zmianami stylu życia zmienia się nasza tolerancja na przemoc i co się stało z naturalnymi skłonnościami człowieka do obmyślania innowacji.
Wszystko to William von Hippel przedstawia w przystępnej, ciekawej i dynamicznej formie, dzięki czemu książka Jak wyszliśmy na ludzi oferuje jednocześnie świeże, inspirujące spojrzenie na ewolucję psychiki człowieka i czystą przyjemność czytania. Lektura obowiązkowa dla wszystkich ciekawych tego, skąd przyszliśmy i jaka historia kryje się za imponującymi zdolnościami naszych umysłów!
Tekst powstał we współpracy z wydawnictwem
