Do czego służy mózg? 7 i pół lekcji o mózgu

by Mila

Do czego służy ludzki mózg? Odpowiedź mogłaby się wydawać oczywista: do myślenia. Ale jak przekonuje Lisa Feldman Barrett, autorka książki Mózg nie służy do myślenia, z ewolucyjnego punktu widzenia sprawa jest trochę bardziej skomplikowana, a myślenie jest bardzo przydatnym, ale jednak w pewnym sensie efektem ubocznym innych zadań, do wykonywania których wyewoluowały nasze mózgi.

Lisa Feldman Barrett to pochodząca z Kanady psycholożka, a jej nazwisko jest w ostatnich latach głośne w świecie naukowym. Jej głównym zainteresowaniem zawodowym jest natura emocji i ich powstawanie w mózgu, a jej kariera rozpoczęła się od niespodziewanego zwrotu akcji. Początkowo planowała zostać terapeutką, ale nauka akademicka wciągnęła ją na dobre, kiedy na studiach osiem razy z rzędu poniosła porażkę, próbując odtworzyć prosty eksperyment – i okazało się, że w ten sposób odkryła nieopisane wcześniej zjawisko. O tym definiującym momencie swojego życia autorka wspomina w swojej wcześniejszej książce Jak powstają emocje. Sekretne życie mózgu – ale motyw obalania powszechnych mitów i rozprawiania się z nieaktualnymi już koncepcjami naukowymi wyraźnie wybrzmiewa także w jej najnowszej popularnonaukowej książce wydanej w Polsce pod tytułem Mózg nie służy do myślenia.

Książka podzielona jest na dokładnie siedem i pół bardzo przystępnych i lekko napisanych lekcji, w których Lisa Feldman Barrett po kolei obala popularne przekonania na temat mózgu i przedstawia najnowsze koncepcje i wyniki badań. Mam tu na myśli „popularne przekonania” nie tylko w znaczeniu mitów funkcjonujących w popkulturze, ale także koncepcje naukowe, które jeszcze kilka lat temu wkładano do głowy studentom psychologii takim jak ja podczas wykładów na UJ. Na przykład taki oto pomysł, że nasz mózg składa się z trzech różnych części, które w procesie ewolucji miały nadbudowywać się jedna na drugiej – był więc mózg gadzi, najmocniej polegający na instynktach i zajmujący się przetrwaniem, był mózg ssaczy odpowiedzialny za uczucia i emocje, i wreszcie mózg racjonalny, siedlisko naszej logiki i kreatywności. A tymczasem na scenę wchodzi Lisa Feldman Barrett cała na biało i przytacza najnowsze wyniki badań, według których ewolucja mózgu miała wyglądać jednak cokolwiek inaczej.

Tego typu momentów jest w książce całkiem sporo. Autorka stara się wyprostować nasze myślenie o mózgu, rozbierając na części popularne metafory, którymi przez lata próbowaliśmy go opisywać. Jeśli kojarzycie tę wizję mózgu, który działa jak komputer i przechowuje wspomnienia w czymś w rodzaju plików, to Lisa Feldman Barrett wyjaśni wam, dlaczego to nieprawda. Jednocześnie sama świadomie używa przy tym rozmaitych metafor, analogii i życiowych przykładów – bo choć porównywanie mózgu do rzeczy takich jak komputer czy konto w banku jest ogromnym uproszczeniem, w którym ginie wiele niuansów, to jednak opisanie laikowi skomplikowanych mechanizmów i koncepcji naukowych wymaga zakotwiczenia w czymś znajomym i bardziej „namacalnym”.

Mózg nie służy do myślenia

Mózg nie służy do myślenia to więc książka o mózgu – ale także o wielu innych sprawach. Autorka bardzo wyraźnie kreśli tu perspektywę całościową i pokazuje, jak rozwój i funkcjonowanie naszych mózgów są nierozerwalnie związane z wpływem otoczenia. Ta nieustanna interakcja mózgu ze środowiskiem ma bardzo praktyczne i bardzo konkretne konsekwencje dla takich spraw jak organizacja sierocińców, bańki informacyjne i trudność porozumienia się z Innym, dialog międzykulturowy czy walka z ubóstwem. W swoich prowokujących do myślenia lekcjach-esejach Lisa Feldman Barrett pozwala nam spojrzeć na rzeczywistość i naszą zwykłą codzienność pod zupełnie innym kątem – i przekonuje, że warunki do rozwoju i dobrostan naszego mózgu, to rzeczy, których nie możemy pomijać w dyskusjach na wiele tematów zazwyczaj rozpatrywanych jedynie w perspektywie politycznej, ekonomicznej czy moralnej.

Być może więc mózg nie służy do myślenia – ale ta książka o nim zdecydowanie może posłużyć jako dobry punkt wyjścia dla rozmyślań nie tylko o naszej własnej naturze, ale i o naturze świata, który nas otacza.

Tekst powstał we współpracy z wydawnictwem Feeria Science

Obrazek posiada pusty atrybut alt; plik o nazwie Logo_FeeriaScience.png

Przeczytaj także: