Jon Ronson zdaje się mieć szczęście do wyjątkowo intrygujących tytułów swoich książek (a może raczej ma sprytnych wydawców). Po Człowieku, który gapił się na kozy polskie księgarnie podbija aktualnie Czy jesteś psychopatą? Fascynująca podróż po świecie obłędu. Szaleńczo żółta i odważnie czerwona okładka (z obowiązkową kozą w rogu) zdaje się zapowiadać nie tylko podróż w świat obłędu, ale i podróż zupełnie obłędną… Zawartość książki jest jednak nieco inna – i jeszcze lepsza – niż można by przypuszczać.
Więcej racji niż okładka ma tutaj bowiem tytuł – wyprawa, w którą zabiera nas Ronson rzeczywiście jest fascynująca i wciąga czytelnika do tego stopnia, że niemal 400 stron opowieści o psychopatach pochłaniamy jednym tchem. Wszystko zaczyna się od tajemniczej przesyłki, która pewnego dnia dociera do wybranych naukowców na całym świecie, budząc ich zainteresowanie i… zaniepokojenie. Zagadka, której nie zdołały rozwikłać najtęższe umysły współczesnej nauki, trafia ostatecznie w ręce Ronsona, dziennikarza i dokumentalisty. Dokąd zaprowadzą go poszukiwania nadawcy niezwykłej przesyłki?
Czy jesteś psychopatą? nie jest wcale klasycznym przykładem dziennikarskiego śledztwa. Znacznie bardziej niż rozwiązywanie kryminalnej zagadki zapiski Ronsona przypominają bowiem wyprawę w nieznane i rosnącą fascynację nową, egzotyczną kulturą, razem ze wszystkimi jej oburzającymi zwyczajami. Bo też i książka ta rzeczywiście jest wyprawą – przede wszystkim w niebezpieczny świat psychopatów, ale i w świat nauki, psychologii i psychiatrii, skrywającej niejednokrotnie dziwaczne i mroczne sekrety. Ronson – będący przecież w tej kwestii zupełnym laikiem – bardzo trafnie odczytuje ciemne strony tych dziedzin nauki, strony, których największe ich autorytety zdają się nie dostrzegać: upajające poczucie władzy płynące z posiadania „tajemnej wiedzy” i narzędzi pozwalających decydować o ludzkim losie, stygmatyzujące tendencje do klasyfikowania i etykietowania wszystkich i wszystkiego, długie ręce pociągającego za sznurki przemysłu farmaceutycznego… Na swojej drodze Ronson spotyka najróżniejszych ludzi: nieszkodliwych szaleńców, niebezpiecznych morderców, grube ryby, wpływowych scjentologów, szanowanych naukowców i charyzmatycznych szarlatanów – wszystko to w poszukiwaniu prawdy o psychopatach i o tym, co wciąż jeszcze udało nam się uchronić przed klasyfikacją, o kurczących się obszarach normalności.
Czy jesteś psychopatą? płynnie łączy w sobie sprzeczności. To historia powierzchownie jedynie przypominająca śledztwo, a jednak napisana jak prawdziwy kryminał. To dowcipne uwagi i świeże, nieco ironiczne spojrzenie wplecione w zaskakująco wprost rzetelną relację z podróży po świecie nauki. Ronson wykonał tutaj naprawdę kawał niezłej roboty, przyglądając się opisywanym zjawiskom pod wieloma kątami, wysłuchując racji przeciwstawnych stron i przede wszystkim dbając o dokładność podawanych przez siebie faktów. Wniosków, jakie przy okazji autor wyciągnął, nie powstydziłby się pewnie niejeden adept psychologii.
Wygląda na to, że Czy jesteś psychopatą? to książka, która znalazła receptę na sukces – jest w niej wszystko, czego trzeba, by przyciągnąć szerokie grono czytelników: lekki styl, dreszczyk emocji, nutka tajemnicy, solidny warsztat dziennikarski… i przede wszystkim elektryzujący temat, obok którego mało kto będzie w stanie przejść obojętnie. Psychopaci bowiem już dawno znaleźli sposób, by osobliwym urokiem uwodzić nas nawet na odległość.
Za egzemplarz dziękuję wydawnictwu
