7 znakomitych reportaży

7 znakomitych reportaży dla miłośników literatury faktu

by Mila

Podczas swojego odczytu noblowskiego Wisława Szymborska powiedziała, że to życie pisze najbardziej oryginalne scenariusze – i trudno się z nią nie zgodzić. Dlatego dziś przywołuję historie, które napisało samo życie – i polecam siedem znakomitych reportaży, które przeczytałam w ostatnich latach. Oto one:

Nomadland. W drodze za pracą

Książkowy pierwowzór tegorocznego zwycięzcy Oscarów i opowieść współczesnych amerykańskich nomadach – nierzadko starszych ludziach, których okoliczności zmusiły do porzucenia ułożonego życia, zamieszkania w kamperach i przyczepach i podróżowania po kraju za tymczasową pracą. Reportaż Jessiki Bruder jest moim skromnym zdaniem o niebo lepszy niż jego filmowa adaptacja – ale oba dzieła nieźle się uzupełniają. O ile film, mimo obrazowania również trudności, uwypuklał raczej romantyczne aspekty takiego trybu życia, z wolnością i doświadczaniem zapierających dech w piersiach krajobrazów na czele, to książka kreśli szerokie społeczne i ekonomiczne tło całego zjawiska. Z jednej strony autorka przygląda się życiu w drodze, na całe miesiące dołączając do tej specyficznej społeczności i przybliżając nam jej kilka charakterystycznych postaci, z drugiej kreśli szeroki kontekst, analizuje przyczyny zwiększającego się zainteresowania życiem w kamperach i obnaża słabości państwa, które zawodzi swoich ciężko pracujących obywateli w momentach, w których najbardziej go potrzebują. Doskonała lektura!

Jeden z nas. Opowieść o Norwegii

Ten wybitnie napisany reportaż autorstwa Åsne Seierstad przygląda się procesowi radykalizacji prowadzącej do przemocy – i robi to na przykładzie Andersa Breivika, ultraprawicowego terrorysty, który latem 2011 roku zamordował 77 osób w Oslo i na wyspie Utøya. Autorka kreśli tu szeroki, złożony obraz sytuacji. Z jednej strony przygląda się środowisku, z jakiego wywodził się Breivik, jego osobistym problemom i temu, jak z czasem jego frustracje znajdowały ujście w coraz bardziej radykalnych poglądach. Z drugiej punktuje miejsca, w których państwo nie zadziałało tak, jak powinno – i zastanawia się, czy gdyby pewne rzeczy dostrzeżono wcześniej, tragedii można było uniknąć. Przede wszystkim oddaje też głos ofiarom Breivika – pełnym ideałów młodym ludziom z partyjnej młodzieżówki, którzy mieli ambicje budować lepszą przyszłość… a których morderca postanowił poświęcić na ołtarzu swojej własnej wizji krwawej i pełnej kulturowych czystek przyszłości. Losy bohaterów z obu stron tej tragedii przeplatają się w książce Seierstad niczym w dobrze napisanej powieści – a tego typu forma sprawia, że reportaż staje się jeszcze bardziej poruszający.

Dwie siostry

Jeśli przemówił do was dostępny na Netflixie serial Kalifat, to w tej książce Åsne Seierstad znajdziecie historię tak podobną, jakby była jego inspiracją. Autorka śledzi tu losy somalijskiej rodziny od kilkunastu lat mieszkającej w Norwegii – w której nastoletnie tytułowe dwie siostry zostają wciągnięte w krąg religijnych ekstremistów i uciekają z domu, by wyjechać do Syrii i na chwałę tak zwanego Państwa Islamskiego zostać żonami jego bojowników. Seierstad odtwarza drogę ich radykalizacji, śledzi poczynania zdesperowanego ojca, który za wszelką cenę stara się je sprowadzić do domu, i przygląda się temu, jak ich wyjazd wpłynął na rozpad całej rodziny. Autorka drobiazgowo odtwarza losy rodziny na podstawie relacji świadków, dokumentów i treści wiadomości przesyłanych przez dziewczęta – i przekłada ją literacki język w taki sposób, że książka porusza i trzyma w napięciu niczym najlepszy thriller.

Chiny 5.0. Jak powstaje cyfrowa dyktatura

Książka Kaia Strittmattera przygląda się funkcjonowaniu nowoczesnego chińskiego totalitaryzmu – totalitaryzmu, który (wbrew temu, co się wszystkim wydawało) nie musi odrzucać rozwoju i nowoczesnych technologii, wręcz przeciwnie… może z nich uczynić doskonałe narzędzie opresji i kontrolowania społeczeństwa. Fascynujący, czasem wręcz szokujący reportaż kreśli obraz państwa pełnego sprzeczności – budowanego na połączeniu komunistycznej ideologii, galopującej gospodarki, szalonego rozwoju technicznego, agresywnej, ogłupiającej propagandy i rządów strachu. Z jednej strony to książka o Chinach i o tym, jak ich przywódcy sprytnie potrafią wykorzystać sztuczną inteligencję i social media do kontrolowania umysłów swoich obywateli… Ale z drugiej to też ostrzeżenie dla całej reszty świata, która w swoim przekonaniu o końcu historii straciła czujność – i niewiele trzeba, by padła ofiarą podobnych mechanizmów. Więcej o książce pisałam tutaj.

chiny 5.0

Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota

Reportaż Pawła Piotra Reszki rzuca nieco światła na bolesne i wstydliwe sekrety historii naszego kraju. Zaglądamy w nim do miejscowości położonych w pobliżu dawnych obozów koncentracyjnych i przyglądamy się ludziom, którzy zarówno tuż po wojnie, jak i jeszcze całkiem niedawno, wyprawiali się do masowych grobów, by kopać w nich, grzebać w ziemi, przerzucać ludzkie szczątki, przesiewać prochy – wszystko w poszukiwaniu okruchów złota i biżuterii pozostałej po zamordowanych. Przygodne poszukiwania podczas spacerów, regularne wyprawy z przydatnymi narzędziami, zorganizowane systemy funkcjonujące niemal jak kopalnie odkrywkowe – taki szokujący obraz wyłania się z dokumentów oraz relacji świadków i uczestników, z których wielu prezentuje nieprawdopodobny brak refleksji czy wręcz niezdarne próby normalizacji całego procederu. Zdecydowanie nie jest to łatwa lektura!

Czarnobylska Modlitwa

Reportaż Swietłany Aleksijewicz sięga do katastrofy w Czarnobylu i zabiera nas w mroczną wycieczkę do skażonej strefy. Autorka oddaje tu głos świadkom tamtych wydarzeń – mieszkańcom Prypeci i okolicznych terenów przymusowo wysiedlanym ze swoich domów, żołnierzom i naukowcom wysyłanym do pracy w strefie oraz tym, którzy wbrew zakazom zostali albo wrócili na rodzinne ziemie i żyją w zonie do dziś. Rozmówcy Aleksijewicz są zróżnicowani i takie też są ich relacje – jedne rzeczowe i poparte jakąś ekspertyzą, inne przesiąknięte strachem i wyobrażeniami rodem z filmów fantastycznych, jeszcze inne pełne prostoty i wyrośniętego na gruncie braku edukacji bagatelizowania zagrożeń. Bardziej niż rekonstrukcją wydarzeń i szukaniem jego przyczyn, Aleksijewicz zdaje się być zainteresowana wysłuchaniem zwykłego człowieka, który nagle znalazł się w samym sercu wielkiej historii – chce wysłuchać jego opowieści, lęków, wspomnień, tego, w jaki sposób zrozumiał tamte wydarzenia i jak wpłynęły one na jego życie. To ważna perspektywa, bo często w dyskusjach o Wielkich Wydarzeniach zapominamy, że ich konsekwencje wykraczają poza grono bezpośrednich uczestników i osób, które dysponują precyzyjnym językiem do opisania tego, co miało miejsce.

27 śmierci Toby’ego Obeda

Reportaż Joanny Gierak-Onoszko rzuca nieco światła na wstydliwy sekret najmilszego państwa na świecie – Kanady. Autorka śledzi w nim historie rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej, którzy w dzieciństwie siłą wyrywani byli ze swoich społeczności i zamykani w szkołach z internatem mających wykorzenić z nich wszelkie elementy rdzennej tożsamości i kultury i ukształtować nowych, „cywilizowanych” ludzi. Z zebranych przez autorkę opowieści wyłania się obraz całego opresyjnego systemu, który przez dziesięciolecia metodycznie niszczył to, co nie pasowało do jego wizji świata, i zbiorowo traumatyzował kolejne pokolenia Pierwszych Narodów – bo jak się okazuje, w wielu tego typu placówkach walczono nie tylko z kulturą… a dzieci były bite, gnębione, molestowane, a niekiedy w ogóle tej edukacji nie przeżywały. Trudny i bolesny reportaż oddaje głos ofiarom tego systemu i przygląda się temu, w jaki sposób współczesna Kanada próbuje leczyć te wciąż otwarte rany. Więcej o książce pisałam tutaj.

Każda inna, a wszystkie robią piorunujące wrażenie. Bierzcie, czytajcie te niezwykłe książki i podumajcie chwilę nad ludzkimi losami!

Przeczytaj także:

2 komentarze

Aneta Boritzka 19 maja 2021 - 12:51

Ciekawa jestem pozycji „Opowieść o Norwegii” – może dlatego, że jestem zafascynowana naturą Norwegii, a też znajomi mieszkają tam 20 lat. Zawsze łapie się na tym, że zwracam uwagę na podobne tytuły 🙂

Odpowiedz
Anka 7 czerwca 2021 - 04:02

’jeden z nas’ juz dawno przeczytany a resztę właśnie wpisuję na listę 😉

Odpowiedz

Skomentuj

Ta strona wykorzystuje pliki COOKIES zgodnie z ustawieniami Twojej przeglądarki. Dowiedz się więcej.

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close