Z czasów szkolnych większość z nas pamięta, że napisał Lalkę i Faraona. I że był pozytywistą. Niektórzy z nas może nawet pamiętają, że Bolesław Prus to tylko pseudonim artystyczny, a pisarz tak naprawdę nazywał się Aleksander Głowacki. Ale poza tym, że wielkim pisarzem był – ile tak naprawdę wiemy o Prusie? Ośmielę się stwierdzić, że stanowczo za mało – bo jego biografia sama w sobie jest opowieścią bardziej fascynującą niż jego największe dzieła. Oto 10 rzeczy, których prawdopodobnie nie wiesz o Bolesławie Prusie:
1.Swego czasu podrywał tę samą kobietę, co Stefan Żeromski – dużo od siebie młodszą Oktawię Radziwiłłowiczównę. Ostatecznie ta akurat Oktawia (bo w życiu Prusa różnych Oktawii było sporo) została jednak żoną Żeromskiego, a Prus był świadkiem na ich ślubie.
2. Cierpiał na zaburzenia lękowe – w tamtych czasach trudno było mu znaleźć zrozumienie dla swoich lęków albo chociaż uzyskać diagnozę czy odpowiednią pomoc… Ale z wielu opisów doświadczeń i zachowań pisarza można wywnioskować, że prawdopodobnie cierpiał na ataki paniki, miał lęk wysokości, agorafobię i bał się podróży pociągami, a różnego rodzaju lęki i niepokoje towarzyszyły mu praktycznie przez całe życie.
3. Uprawiał pisarstwo terapeutyczne – twórczość Prusa okazuje się być mocno autobiograficzna i czytana w tym kluczu nabiera dodatkowego znaczenia. Pisarz w swoich opowiadaniach, nowelach i powieściach na nowo przepracowywał różne ważne i trudne zdarzenia ze swojego życia – często w literaturze pozwalając im rozwinąć się inaczej niż w rzeczywistości, bardziej korzystnie dla siebie samego, naprawiając jakieś swoje błędy albo zaniedbania innych. Jego rodzina i bliscy, a także on sam, są pierwowzorami wielu jego literackich bohaterów – na przykład cech Izabeli Łęckiej można się doszukiwać u jego żony, a Rzecki i Wokulski to postaci uosabiające dwie różne strony osobowości Prusa.
4. W dzieciństwie doświadczył przemocy i samotności – odrzucony przez ojca i wcześnie osierocony przez matkę, mały Aleksander stał się balastem dla rodziny i przez całe dzieciństwo przechodził spod opieki jednych krewnych do drugich. Brakowało mu poczucia przynależności i stałości, czuł się odrzucony, a z rąk swojej babki doświadczał także regularnego bicia.
5. Brał udział w powstaniu styczniowym – miał wtedy 16 lat, a kiedy wybuchło powstanie, uciekł ze szkoły i dołączył do powstańczego oddziału. Został ranny w starciu pod Białką, później był aresztowany, a wojenna trauma, bliski kontakt ze śmiercią, poczucie winy i świadomość klęski zostały w nim na zawsze, wpływając na jego dalsze życie i postawy polityczne.
6. W szkole nie był zbyt dobrym uczniem – przynajmniej początkowo. Był zdolny, ale dużo większe znaczenie niż nauka miała dla niego akceptacja rówieśników – był trochę łobuzem i trochę klasowym błaznem, starając się w ten sposób zapewnić sobie pozycję w grupie. W późniejszych latach wziął się do pracy i osiągał dobre wyniki w nauce – ale nie dla samej nauki, a raczej dla zaskarbienia sobie dobrymi ocenami akceptacji surowego wuja.
7. Jego wielkim literackim rywalem był Henryk Sienkiewicz – Prus otwarcie był bardzo krytyczny wobec prac Sienkiewicza, którego uważał za pisarza mniej zdolnego, ale z jakichś względów mającego większe szczęście w docieraniu do ludzkich gustów. Był też dość wyraźnie zazdrosny o sukces i uznanie, jakie stały się udziałem Sienkiewicza.
8. Był bardzo wrażliwy na krytykę – Aleksander Głowacki marzył o sławie i uznaniu, przez lata aż do sukcesu Lalki czuł się niedoceniany i ignorowany przez czytelników i krytyków. Przejawy krytyki, nawet tej uzasadnionej, odbierał zaś bardzo osobiście. Nierzadko przyczyniało się to do bardzo zażartych i bardzo publicznych sporów z innymi dziennikarzami, jakie Prus toczył na łamach gazet w czasach, gdy był felietonistą i kronikarzem m.in. „Kuriera warszawskiego” i „Nowin”.
9. Był kochliwy i miewał romanse – w młodości był kobieciarzem, a po ślubie ze swoją kuzynką Oktawią, choć starał się tłumić swoje namiętności, także przydarzały mu się romanse. W wieku 58 lat w wyniku pozamałżeńskiej relacji miał nawet zostać ojcem dziecka Aliny Sacewicz – nigdy oficjalnie nie uznał chłopca za swojego syna, ale został jego ojcem chrzestnym, angażował się w jego wychowanie i uwzględnił go w swoim testamencie.
10. Jego ostatnie słowa brzmiały „Laluniu, umieram!” – zwrócił się w ten sposób do żony nad ranem 19 maja 1912 roku, a zanim Oktawia Głowacka dobiegła do łóżka męża, ten już nie żył, pokonany prawdopodobnie przez atak serca po długotrwałej i wycieńczającej chorobie.
Życia Bolesława Prusa samo w sobie jest fascynującą opowieścią – a zestawione z treścią jego dzieł nadaje im dodatkowej głębi i pozwala je lepiej zrozumieć. Więcej o tym nietuzinkowym, żeby nie powiedzieć: ekscentrycznym człowieku i wielkim pisarzu przeczytacie w rewelacyjnej książce Moniki Piątkowskiej Prus. Śledztwo biograficzne.
3 komentarze
Kurczę, wbijam tu z myślą: ha, będę liczyć, o ilu rzeczach nie wiedziałam! No więc… O żadnej. Super post! Nie wiedziałam, że był aż tak tragiczną postacią – zaburzenia lękowe w tamtych czasach musiały być naprawdę trudne…
Wspaniały pisarz – „Lalka” to najlepsza proza napisana w języku polskim. Wpis zachęca do przyjrzenia się bliżej pisarzowi. 🙂
OTO INNE 10 ważnych faktów o Prusie, który był:
1. Pisarzem, przede wszystkim prozaikiem, nowelistą, powieściopisarzem, a w początkach kariery zawodowym humorystą, chociaż wesołe „Na kłopoty Babuni” lub „Ze wspomnień cyklisty” powstały znacznie później. ” Napisał kilka dużych powieści i kilkadziesiąt nowel/opowiadań. Mistrzowskim dziełem literackim pozostaje „Lalka”.
2. Współtwórcą polskiego realizmu, czołowym przedstawicielem pozytywizmu i naturalizmu.
3. Najwytrwalszym kronikarzem Warszawy i wybornym felietonistą, ze stażem 37 lat.
4. Publicystą i de facto pierwszym polskim profesjonalnym, „zawodowym” literatem, chociaż dzisiaj nazwalibyśmy Go dziennikarzem.
5. Estetykiem i myślicielem, a jego teksty charakteryzuje wyraźny dydaktyzm.
6. Teoretykiem prasy, rzeźby, malarstwa, architektury, teatru, fotografii, grafiki artystycznej i nie jest to kompletna lista.
7. Popularyzatorem wiedzy i nauki; prowadził tzw. odczyty, czyli prelekcje dla robotników i rzemieślników (oraz ludzi najuboższych).
8. Utylitarystą i propagatorem tak zwanej „pracy u podstaw” (organicznej).
9. Społecznikiem – według własnej koncepcji „bycia użytecznym”.
10. Patriotą i przykładnym obywatelem, szczególnie miasta Warszawy, w której został pochowany, na jego nagrobku widnieje hasło „serce serc”.
Komentarze zostały wyłączone.